Nacionalna koalicija za decentralizaciju (NKD) je, u okviru inicijative Biram koga biram, analizirala podnete izborne liste za izbore za narodne poslanike Narodne skupštine Republike Srbije, koji su zakazani za 21. jun 2020.
Fokus analize je teritorijalna zastupljenost, kao i pozicioniranost kandidata iz četiri najveća grada – Beograda, Novog Sada, Niša i Kragujevca, na podnetim izbornim listama.
Povod za ovo istraživanja jeste činjenica da građani i građanke 57 od 174 gradova i opština u Srbiji u poslednja 4 saziva Narodne skupštine nisu imali predstavnika u parlamentu, a u aktuelnom sazivu nema ga više od polovine opština u Srbiji (107). I dok su u protekla 4 saziva poslanici iz Beograda imali čak 360 mandata, građani 13 opština u Srbiji nikada nisu imali svoje predstavnike u Narodnoj skupštini.
Uprkos tome što su decentralizacija, ravnomerni regionalni razvoj, demetropolizacija i debeogradizacija česte stavke u programima političkih stranaka, sadržina izbornih listi i zastupljenost kandidata iz većih gradova, posebno Beograda, ukazuju na suprotne tendencije.
| Naziv izborne liste | Ukupan broj kandidata | Broj kandidata iz Beograda | Broj kandidata iz Novog Sada | Broj kandidata iz Niša | Broj kandidata iz Kragujevca |
| 1. Aleksandar Vučić – Za našu decu | 250 | 84 | 16 | 9 | 3 |
| 2. IVICA DAČIĆ – „Socijalistička partija Srbije (SPS), Jedinstvena Srbija (JS) – Dragan Marković Palma“ | 250 | 72 | 13 | 12 | 5 |
| 3. Dr VOJISLAV ŠEŠELJ – SRPSKA RADIKALNA STRANKA | 250 | 85 | 8 | 9 | 2 |
| 4. Savez vojvođanskih Mađara – Ištvan Pastor | 250 | 6 | 10 | 0 | 0 |
| 5. ALEKSANDAR ŠAPIĆ – POBEDA ZA SRBIJU | 250 | 184 | 0 | 5 | 6 |
| 6. ZA KRALJEVINU SRBIJU (Pokret obnove Kraljevine Srbije, Monarhistički front) | 250 | 36 | 41 | 11 | 24 |
| 7. UJEDINJENA DEMOKRATSKA SRBIJA | 238 | 46 | 39 | 8 | 1 |
| 8. Akademik Muamer Zukorlić – Samo pravo – Stranka pravde i pomirenja | 86 | 1 | 0 | 0 | 0 |
| 9. Metla 2020 | 235 | 125 | 16 | 11 | 13 |
| 10. Milan Stamatović – Zdravo da pobedi – Dragan Jovanović – Bolja Srbija – Zdrava Srbija | 181 | 19 | 2 | 0 | 29 |
| 11. SDA Sandžaka – dr Sulejman Ugljanin | 27 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 12. Milica Đurđević Stamenkovski – Srpska stranka Zavetnici | 250 | 98 | 23 | 18 | 8 |
| 13. NARODNI BLOК – Velimir Ilić – general Momir Stojanović | 70 | 2 | 4 | 4 | 3 |
| 14. SERGEJ TRIFUNOVIĆ – POКRET SLOBODNIH GRAĐANA | 158 | 70 | 18 | 10 | 7 |
| 15. SUVERENISTI | 130 | 71 | 3 | 7 | 2 |
| 16. “ALBANSКA DEMOКRATSКA ALTERNATIVA – UJEDINJENA DOLINA“ ”ALTERNATIVA DEMOКRATIКE SHQIPTARE – LUGINA E BASHКUAR” | 11 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| 17. Grupa građana 1 od 5 miliona | 98 | 59 | 13 | 0 | 2 |
| 18. NEК MASКE PADNU – Zelena stranka – Nova stranka | 190 | 76 | 29 | 18 | 0 |
| 19. RUSКA STRANКA – SLOBODAN NIКOLIĆ | 31 | 0 | 0 | 8 | 8 |
| 20. Čedomir Jovanović – КOALICIJA ZA MIR (Liberalno demokratska partija, TOLERANCIJA Srbije, BOŠNJAČКA GRAĐANSКA STRANКA – BOŠNJAČКA GRAĐANSКA STRANКA, STRANКA CRNOGORACA, Vlaška narodna stranka – Partia neamului rumânesc, Liberalno demokratski pokret Vojvodine, UDRUŽENJE JUGOSLOVENA U SRBIJI, AMARO – Akciona mreža asocijacija i romskih organizacija, Udruženje građana „Rumuni Homolja“, Skaska) | 188 | 65 | 0 | 2 | 6 |
| 21. Pokret Levijatan – Živim za Srbiju | 26 | 15 | 1 | 4 | 0 |
| Naziv izborne liste | Procenat kandidata iz većih gradova na listi | Procenat kandidata iz većih gradova na prvih 50 mesta na listi | Procenat kandidata iz većih gradova na prvih 100 mesta na listi | Procenat kandidata iz većih gradova na prvih 150 mesta na listi | |
| 1. Aleksandar Vučić – Za našu decu | 44,8% | 64% | 56,9% | 53,3% | |
| 2. IVICA DAČIĆ – „Socijalistička partija Srbije (SPS), Jedinstvena Srbija (JS) – Dragan Marković Palma“ | 40% | 56% | 50% | 44,6% | |
| 3. Dr VOJISLAV ŠEŠELJ – SRPSKA RADIKALNA STRANKA | 41,6% | 44% | 47% | 44,6% | |
| 4. Savez vojvođanskih Mađara – Ištvan Pastor | 6,4% | 4% | 6% | 6,6% | |
| 5. ALEKSANDAR ŠAPIĆ – POBEDA ZA SRBIJU | 78% | 86% | 66% | 72,6% | |
| 6. ZA KRALJEVINU SRBIJU (Pokret obnove Kraljevine Srbije, Monarhistički front) | 44,8% | 52% | 45% | 40,6% | |
| 7. UJEDINJENA DEMOKRATSKA SRBIJA | 39,4% | 40% | 33% | 36,6% | |
| 8. Akademik Muamer Zukorlić – Samo pravo – Stranka pravde i pomirenja | 1,1% | 1,1% | x | x | |
| 9. Metla 2020 | 70,2% | 50% | 56% | 62,6% | |
| 10. Milan Stamatović – Zdravo da pobedi – Dragan Jovanović – Bolja Srbija – Zdrava Srbija | 26,5% | 24% | 28% | 27,3% | |
| 11. SDA Sandžaka – dr Sulejman Ugljanin | 0% | x | x | x | |
| 12. Milica Đurđević Stamenkovski – Srpska stranka Zavetnici | 58,8% | 62% | 62% | 55,3% | |
| 13. NARODNI BLOК – Velimir Ilić – general Momir Stojanović | 18,57% | 22% | x | x | |
| 14. SERGEJ TRIFUNOVIĆ – POКRET SLOBODNIH GRAĐANA | 66,45% | 66% | 62% | 66,66% | |
| 15. SUVERENISTI | 56,1% | 52% | 53% | x | |
| 16. “ALBANSКA DEMOКRATSКA ALTERNATIVA – UJEDINJENA DOLINA“ ”ALTERNATIVA DEMOКRATIКE SHQIPTARE – LUGINA E BASHКUAR” | x | x | x | x | |
| 17. Grupa građana 1 od 5 miliona | 75,5% | 64% | x | x | |
| 18. NEК MASКE PADNU – Zelena stranka – Nova stranka | 64,73% | 78% | 74% | 66,66% | |
| 19. RUSКA STRANКA – SLOBODAN NIКOLIĆ | x | x | x | x | |
| 20. Čedomir Jovanović – КOALICIJA ZA MIR (Liberalno demokratska partija, TOLERANCIJA Srbije, BOŠNJAČКA GRAĐANSКA STRANКA – BOŠNJAČКA GRAĐANSКA STRANКA, STRANКA CRNOGORACA, Vlaška narodna stranka – Partia neamului rumânesc, Liberalno demokratski pokret Vojvodine, UDRUŽENJE JUGOSLOVENA U SRBIJI, AMARO – Akciona mreža asocijacija i romskih organizacija, Udruženje građana „Rumuni Homolja“, Skaska) | 38.82% | 52% | 40% | 40,6% | |
| 21. Pokret Levijatan – Živim za Srbiju | x | x | x | x |
Šta pokazuju programi, a šta liste?
Analiza je pokazala da listu Aleksandar Vučić – Za našu decu, u čijem je programu i decentralizovana Srbija, čini 44,8% kandidata iz Beograda, Niša, Novog Sada i Kragujevca. Među prvih 50 kandidata na listi 64% je iz pomenutih gradova, od čega je 28 kandidata u prvih 50 iz Beograda.
Na listi IVICA DAČIĆ – „Socijalistička partija Srbije (SPS), Jedinstvena Srbija (JS) – Dragan Marković Palma“ 23 mesta u prvih 50 zauzimaju kandidati iz Beograda.
Listu Dr VOJISLAV ŠEŠELJ – SRPSKA RADIKALNA STRANKA čini 41,6% kandidata iz 4 najveća grada, a od toga je 85 njih iz Beograda. 18 mesta na izbornoj listi u prvih 50 zauzimaju kandidati iz prestonice.
Kod liste Savez vojvođanskih Mađara – Ištvan Pastor, takođe je moguće uočiti nadpredstavljenost većih gradova. Iako je na listi 6 kandidata iz Beograda, 10 iz Novog Sada, a Nišlija i Kragujevčana nema, čak 49 njih je iz Subotice, od toga 10 kandidata među prvih 50 na listi.
Slična je situacija i na listi Akademik Muamer Zukorlić – Samo pravo – Stranka pravde i pomirenja, gde samo 1 kandidat dolazi iz prestonice, ali je 41,8% kandidata na listi iz Novog Pazara. Isti trend uočen je i kod liste SDA Sandžaka – dr. Sulejman Ugljanin, gde svih 27 kandidovanih dolazi iz 4 grada – Novog Pazara (12), Tutina (6), Sjenice (6) i Prijepolja (3).
Lista ALEKSANDAR ŠAPIĆ – POBEDA ZA SRBIJU, kako je u programu navedeno, zalaže se za reformu izbornog sistema, sa fokusom na glasanje za ličnost, a ne za političku partiju, kao i za demetropolizaciju. Međutim, listu Aleksandra Šapića 78% čine kandidati iz Beograda, Niša i Kragujevca, među kojima je čak 184 kandidata iz prestonice. Na ovoj listi 41 mesto u prvih 50 zauzimaju kandidati iz Beograda, i 109 od prvih 150 mesta zauzimaju kandidati iz tri grada.
Za reformu izbornog sistema zalaže se i pokret Metla 2020, koji svojim programom zagovara personalizaciju narodnih poslanika i debeogradizaciju. Međutim, kao u slučaju liste Aleksandra Šapića, i Metla 2020 na svojoj listi ima većinu kandidata iz velikih gradova (70,2%). Na listi ovog pokreta od 235 kandidata njih 125 je iz Beograda (53,1%).
Listu ZA KRALJEVINU SRBIJU (Pokret obnove Kraljevine Srbije, Monarhistički front) 44,8% čine kandidati iz Beograda, Novog Sada, Niša i Kragujevca, gde je među prvih 50 na listi 7 kandidata iz prestonice i 10 Novosađana. Njihov program takođe zagovara decentralizaciju i ravnomerni regionalni razvoj.
UJEDINJENA DEMOKRATSKA SRBIJA na listi ima 39,4% kandidata iz četiri najveća grada u Srbiji, gde 20 među prvih 50 mesta na listi zauzimaju kandidati iz Novog Sada i Beograda. Na listi je samo 1 kandidat iz Kragujevca.
Međutim, Kragujevac je najzastupljeniji na listi Milan Stamatović – Zdravo da pobedi – Dragan Jovanović – Bolja Srbija – Zdrava Srbija, gde je od 181 kandidata njih 29 iz ovog grada. Na listi nema nikoga iz Niša, a 15 kandidata je iz Opštine Čajetina.
Listu Srpske stranke Zavetnici čini 58,8% kandidata iz Beograda, Niša, Novog Sada i Kragujevca, od toga 98 njih iz prestonice. Među prvih 50 na listi 24 kandidata je iz glavnog grada.
Izborna lista NARODNI BLOК – Velimir Ilić – general Momir Stojanović među prvih 50 od ukupno 70 ima 22% kandidata iz četiri najveća grada. Na listi je i 35.71% kandidata iz Čačka, od kojih je njih 14 među prvih 50 na listi.
Na listi Pokreta slobodnih građana, koja se zalaže za decentralizaciju zemlje i ekonomski, društveni i kulturni razvoj nerazvijenih područja, 44,3% mesta na izbornoj listi zauzimaju kandidati iz Beograda.
Izborna lista Suverenisti među prvih 100 kandidata ima njih 42 iz prestonice, a među ciljevima programa decentralizaciju, ravnomeran regionalni razvoj i autonomiju.
Nikog iz prestonice nema na listi Albanske demokratske alternative – Ujedinjena dolina, ali je čine isključivo kandidati iz Preševa i Bujanovca, kao i jedan kandidat iz Medveđe.
Grupa građana 1 od 5 miliona na listi u prvih 50 ima polovinu kandidata iz Beograda.
Lista Nek maske padnu, koalicija Zelene stranka i Nove stranke, koje u programskim ciljevima imaju decentralizaciju i jačanje lokalnih samouprava, broji 78% kandidata među prvih 50 iz Beograda, Novog Sada i Niša.
Ruska stranka nema kandidata iz prestonice, ali je od 31 kandidata na listi po 8 iz Niša i Kragujevca, dok Čedomir jovanović i Koalicija za mir na listi imaju 34% kandidata iz Beograda.
Pokret Levijatan i Živim za Srbiju zalažu se za ravnomerni razvoj svih delova države i samostalnost lokalnih samouprava, te za “reformu političkog sistema”, na listi imaju 76,92% kandidata iz Beograda, Niša i Novog Sada, dok je samo iz Beograda 57,69%. Uprkos tome, zagovaraju da građanima treba omogućiti da direktno biraju svoje predstavnike na svim nivoima.
Teritorijalna nereprezentativnost i glasanje za liste umesto za ime i prezime razlog su potrebe za urgentnom reformom aktuelnog izbornog sistema, koji birače pretvara u glasače, a poslanike u partijske vojnike. Međutim, kvalitativnom analizom podnetih listi zaključujemo da se želje pojedinih stranaka za reformom izbornog sistema ne mogu ilustrovati njihovim listama. Srbiji je potrebna suštinska promena izbornog sistema, i ona ne sme ostati samo floskula za kapmanju ili predizborno obećanje.
*Nakon objavljivanja novih izbornih listi, stranica će biti dopunjavana novim podacima.
*Dopuna teksta uneta 3. juna 2020.
*Dopuna teksta uneta 10. juna 2020.
