Autor: Danijel Dašić
Nacionalna koalicija za decentralizaciju je pre više od godinu dana pokrenula Inicijativu za donošenje Zakona o lustraciji „preletača“ kojim bi se sprečilo prekrajanje izborne volje građana. Tada smo uputili poziv svim zainteresovanim stranama, političkim partijama, expertima i civilnom sektoru da podrže ovu Inicijativu, te da zajedno odgovorimo izazovu post izbornih političkih trgovina koji sve učestalije prate izborni proces i obezvređuju samu instituciju izbora koji bi trebali da odražavaju volju građana. Dosadašnja praksa “sankcionisanja” je bila ograničena uglavnom na javnu osudu i nije uspela da umanji broj „preletanja“ nakon izbora tako da mislimo da je pravo vreme da se reguliše ovo važno pitanje koje obesmišljava izborni proces u Republici Srbiji.
Donošenje Zakona o lustraciji „preletača“ koji bi sankcionisao izabrane predstavnike na lokalnom i republičkom nivou, koji nakon učestvovanja u izbornom procesu i izbora u funkciju odbornika ili poslanika na jednoj izbornoj listi, napuštaju svoju političku listu i/ili prelaze u drugu političku opciju i time vrše nezakonito prekrajanje izborne volje građana. Takvi političari bi se ovim Zakonom sankcionisali (i)oduzimanjem mandata, (ii) zabranom učešća u izbornom procesu na lokalnom, pokrajinskom i republičkom nivou i (iii)zabranom obavljanja bilo kakve političke funkcije u periodu od najmanje 10 godina.
Postoji i druga mogućnost da se ova pojava sankcioniše putem dopune postojećeg Krivičnog zakonika i člana 366. koji se bavi trgovinom uticajem, gde u delu definisanja korišćenja “svog službenog ili društvenog položaja ili stvarnog ili pretpostavljenog uticaja” je moguće precizno definisati “preprodaju” volje birača nakon izbora. Kako za B92 kaže politički komentator Cvijetin Milivojević, to se sa stanovišta krivičnog zakonodavstva i ne može nazvati drugačije nego sa dva termina: – trgovina uticajem i klasična prevara. Političari na izborima potpisuju neku vrstu prećutnog sporazuma sa građanima. I taj se sporazum mora poštovati.
Problem preletanja u sve većoj meri urušava integritet izbornog sistema u Srbiji jer omogućava političkim partijama da ostvaruju i post izborne “pobede”. Biro za društvena istraživanja – Birodi je pokrenuo još 2014. inicijativu da i stranke postanu obveznice planova integriteta, kojom se zagovara sistemsko rešenje u oblasti integriteta stranaka u Srbiji. Usvajanjem ove inicijative, političke stranke ne bi više bile udruženja lovaca na položaje, odnosno mesto gde će partijski funkcioneri kroz korupciju dobijati „start up“ kredite iz javnih izvora za svoje privatne „poslove“.
Trenutnu situaciju političko-trgovačkog apsurda, najbolje karakterišu najnovija preletanja u Nišu, gde je odbornik izabran na opozicionoj listi DS-a prešao u SNS i postao predsednik opštine Medijana, inače druge najveće opštine u Srbiji, kao i u Zaječaru, gde je nakon pobede na lokalnim izborima, Boško Ničić, sa svojim celokupnim pokretom prešao u SNS, i time obmanuo preko 7 hiljada ljudi koji su glasali za njegovu listu.
Aktuelnost ovog problema je dovela i do iniciranja sistemskog pristupa fenomenu preletanja, gde portal Ko je na vlasti? svakodnevno evidentira nove slučajeve. Na taj način, imamo dobar pregled opština i gradova u kojima je izborna volja građana promenjena putem političke trgovine. Takođe, imamo i imena i prezimena političara koji “trguju” voljom birača.
Trenutna situacija pokazuje da je skoro 300 odbornika u 68 gradova i opština u Srbiji preletelo u drugu stranku ili partiju! Skoro polovina gradova i opština u Srbiji. Desetine i desetine hiljada građana čiji se glasovi “preprodaju” na političkom tržištu. Da li izbori služe da bi korumpirani političari sticali korist zloupotrebom volje birača? I da li je došlo vreme da se tome stane na put?
Mislite o tome! Jer je sve #stvarizbora. I jer je veoma bitno da #biramkogabiram. Ali pošteno!
